Dit is de vertaling van het Engelstalige artikel “When the World’s Economy Gets the Flu” door Dexter B. Wakefield, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van mei-juni 2020.

De geschiedenis zal noteren dat de wereld in het jaar 2020 ingrijpend veranderde – en wel in een adembenemend tempo. De ziekteverwekker die de luchtwegen aantast, nu bekend als COVID-19, verspreidde zich met een alarmerende snelheid vanaf de eerste ontdekking in Wuhan, China, naar gemeenschappen over heel de wereld. Het werd een ‘nieuw’ coronavirus genoemd omdat geen enkel mens het ooit eerder had gehad – en als gevolg daarvan niemand immuniteit ontwikkeld had  ̶ en het catastrofale effect ervan op de wereldeconomie waarschijnlijk een nooit eerder beleefde koers in de moderne geschiedenis lijkt te volgen.

Hotels hebben veel van hun klandizie verloren, sportevenementen worden geannuleerd, luchtvaartmaatschappijen verminderen het aantal vluchten, en bijeenkomsten met meer dan enkele personen worden ontraden of zelfs verboden in het belang van de volksgezondheid. Hele steden zijn afgesloten en er zijn aanzienlijke straffen opgelegd aan degenen die niet meewerken met de autoriteiten. Bedrijven worden gedwongen werknemers te ontslaan om het hoofd boven water te houden, waardoor de consumentenbestedingen dalen.

Wat gebeurt er wanneer hele segmenten van een economie hun activiteiten stilleggen of sterk verminderen? De economieën van China, Europa en Noord-Amerika krimpen de komende maanden mogelijk met 10 procent of meer, en regeringen worstelen om de daling van de beschikbare liquide middelen te compenseren. Zonder enorme overheidsuitgaven kunnen de burgers de zich uitbreidende economische plaag misschien niet aan, maar de belastinginkomsten om voor dergelijke uitgaven te betalen, zijn lager vanwege de verminderde economische activiteit. Nationale tekorten stijgen de pan uit, wat leidt tot ongekend hoge nationale schulden.

DE CURVE AFVLAKKEN…

Een van de gevaarlijkste effecten van het COVID-19 virus is acuut ontstane ademnood (‘ARDS’: Acute Respiratory Distress Syndrome), waarbij vocht zich ophoopt in de luchtzakjes van de longen. Mensen die aan ARDS lijden, hebben vaak een beademingstoestel en een in de luchtwegen aangebrachte buis nodig – een procedure die meestal plaatsvindt op de intensive care. ARDS leidt vaak tot de dood.

Wanneer behandelingsmiddelen beperkt zijn, moeten artsen zeer moeilijke beslissingen nemen. In het begin van de crisis zagen dokters in Italië dat ze niet genoeg beademingstoestellen hadden om het toenemende aantal besmettingen op te vangen. Ze waren genoodzaakt om te beslissen wie mocht blijven leven en wie zou sterven. Fabrikanten hebben alles uit de kast gehaald om meer beademingstoestellen te produceren om aan de wereldvraag te voldoen, maar Italië is niet het enige land gebleken dat met dit verschrikkelijke dilemma geconfronteerd werd.

Naarmate het aantal infecties toeneemt kan het aantal mensen dat ziekenhuisopname en intensieve zorg nodig heeft de bestaande medische voorzieningen gemakkelijk overweldigen. Het vertragen van het aantal besmettingen van een scherpe opwaartse piek naar een beheersbaar tempo – of ‘de curve afvlakken’ – is van vitaal belang om ervoor te zorgen dat wanneer mensen besmet raken er gezondheidszorg beschikbaar is om hen te behandelen.

Velen zijn inmiddels bekend met enkele technieken die worden gebruikt om de curve af te vlakken. Een daarvan is de praktijk van ‘social distancing’ – het vermijden van contact met anderen zodat de overdracht van de ziekte van de ene persoon op de andere moeilijker wordt. Het ijverig naleven van goede hygiëne – zoals het regelmatig en voldoende wassen van de handen – en het vermijden van aanraking van ons gezicht met onze handen helpen ook.

Dergelijke maatregelen maken geen einde aan een pandemie, maar kunnen deze vertragen, waardoor de druk op de beperkte ziekenhuisvoorzieningen wordt verminderd en medische instellingen de tijd krijgen om zich beter voor te bereiden op grotere aantallen patiënten. Ze kopen ook tijd voor onderzoekers om te zoeken naar een behandelingen of zelfs geneesmiddelen. En grote en kleine regeringen hebben hierop gereageerd door hun burgers de maatregel op te leggen om zoveel mogelijk ‘thuis te blijven’, in een poging de crisis in de gezondheidszorg die hen heeft overvallen, het hoofd te bieden.

… KAN DE ECONOMIE VERBRIJZELEN

Maar nu regeringen hun grenzen hebben gesloten, zijn handels- en andere zakelijke activiteiten over de hele wereld sterk afgenomen en is een wereldwijde recessie een reële mogelijkheid geworden. Landen komen op en vallen omver onder dergelijke omstandigheden, en van wankele regeringen is bekend dat ze militaire conflicten veroorzaken om de aandacht van hun burgers af te leiden van moeilijke interne omstandigheden. Misschien wel het meest belastende en blijvende gevolg van deze maatregelen is de toename van de staatsschuld – de schuld die landen hebben, zowel binnen- als buitenlands. In de meest getroffen landen stijgen de nationale schulden, en in veel landen is de mogelijkheid om de schulden af te lossen beperkt. Belangrijke economen bespreken manieren om grote bedragen aan staatsschuld kwijt te schelden of te vereffenen. Beleggers vluchten naar veilige havens, zoals staatsobligaties en velen houden gewoon contant geld aan.

De Verenigde Staten en andere landen proberen een liquiditeitsprobleem te voorkomen dat de wereldeconomie zou kunnen doen instorten, zoals in de crisis van de jaren 1930. De Verenigde Staten hebben een financieel programma van meerdere biljoenen dollars opgestart en de Amerikaanse Federal Reserve [centrale bank] en de banksystemen van andere landen werken aan het versterken van financiële systemen. Het is belangrijk om niet alleen op te merken dat dergelijke acties van invloed zijn op de Amerikaanse staatsschuld en op de waarde van zijn valuta, maar ook dat een groot deel van de wereldhandel gebeurt in Amerikaanse dollars. ‘Uncle Sam’ doet niets dat geen wereldwijde gevolgen heeft.

China heeft strenge maatregelen genomen om de eerste overdracht van het COVID-19 virus te vertragen. Maar de Chinese economie voorziet in een aanzienlijk deel van de toeleveringsketen van de wereld en de verstoring van de interne productie van het land heeft een rimpelingen veroorzaakt in andere wereldeconomieën en secundaire verstoringen veroorzaakt. China opereert onder een door de staat geleide economie die uitgaat van krachtige economische groei – een veronderstelling die op de proef zal worden gesteld in een wereld die nu vraagtekens zet bij haar afhankelijkheid van Chinese productie. COVID-19 veroorzaakt een enorme, ongeleide economische krimp. In het verleden werden economen gerustgesteld door de forse dollarreserves van China, maar de enorme interne en externe schuld van China is nu een grote zorg. Het Chinese banksysteem is bijzonder kwetsbaar.

Sommige landen zien ook een basisverlangen naar terugkeer naar nationale toeleveringsketens, waardoor ze minder afhankelijk worden van goedkope Chinese arbeidskrachten en goederen. Hoewel dergelijke bewegingen zeker een enorme impact zouden kunnen hebben op China zelf, maakt het feit dat het land lange tijd een centrale rol heeft gespeeld in een groot deel van de wereldproductie de uiteindelijke wereldwijde gevolgen van inspanningen naar terugkeer – zowel economisch als politiek – moeilijk te voorspellen.

In zekere zin heeft de wereldeconomie haar eigen virus en het is niet langer de vraag of ze ziek is. De vraag is hoe ziek ze zal worden en hoe lang het zal duren om te herstellen. Voorlopig zullen nationale economieën in het financiële equivalent van de intensive care zijn. De geschiedenis is duidelijk: tijden als deze zijn rijp voor charismatisch leiderschap om in te grijpen en de macht over hele landen over te nemen. Een krachtige leider die verlichting belooft van de gevolgen van deze gebeurtenis zou heel snel op het toneel kunnen verschijnen en grote macht vergaren, in het bijzonder als de economie niet snel weer opveert en in plaats daarvan overgaat in een lange en moeilijke herstelperiode, zoals na de crash van 2008.

EEN MOEILIJKE KEUZE

Nationale leiders staan voor moeilijke keuzes, aangezien de meest krachtige maatregelen tegen het virus onvermijdelijk de economieën van hun land zullen verzwakken. Zodra de infectiecurve voldoende is afgevlakt, zodat medische voorzieningen het aantal zieken kunnen opvangen, zullen politici ongetwijfeld hun aandacht richten op het herstel van hun economieën. Dit zal inhouden het beëindigen of terugschroeven van veel aspecten van social distancing, omdat velen, of iedereen, weer mogen gaan werken. Maar vergeet niet dat de afgevlakte infectiecurve niet noodzakelijkerwijs betekent dat er minder mensen besmet zijn, maar alleen dat de besmettingen over langere tijd uitgespreid zullen zijn. Dit betekent dat er gedurende langere periodes nieuwe besmettingen blijven komen en dat er van miljoenen extra besmettingen sprake kan zijn. De komende tijden zullen inderdaad zeer zwaar zijn.

Elk land speelt met de kaarten die deze pandemie heeft uitgedeeld  ̶̶ maar het spel zit vol met jokers. Hoe de verschillende nationale economieën met verdere schokken zullen omgaan is onbekend, maar u kunt op ons] rekenen om u op de hoogte te houden van wat het allemaal betekent.