Dit is de vertaling van het Engelstalige artikel “Europe’s ‘Great Reset’” door Dexter Wakefield, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van juni 2022.
Staat de Europese Unie op het punt een Great Reset [‘grote reset’ of ‘grote herstart’] te ondergaan? De term ‘Great Reset’ komt van het Wereld Economisch Forum dat gevestigd is in de buurt van Genève, Zwitserland. Het WEF pleit voor een herschikking van “mondiale, regionale en industriële agenda’s” om de wereldeconomie, het energiegebruik en het sociale beleid van overheden te resetten ofwel te herstarten. De Wereld van Morgen heeft al eerder [in een artikel] bericht over de ‘Grote Reset’ (5 maart 2021, wereldvanmorgen.nl).
De Europese Unie heeft een reset nodig. Zij heeft geworsteld om haar eenheid te bewaren terwijl meerdere krachten opereren om haar uit elkaar te scheuren. ‘Brexit’ – de uittreding van Groot-Brittannië uit de EU – bewees dat uittreding voor sommige lidstaten mogelijk, en misschien zelfs wenselijk, is. Duitsland en Frankrijk zijn zeer seculiere samenlevingen en oefenen grote invloed uit op de EU-regelgeving, terwijl meer conservatieve en religieuze samenlevingen als Polen zich dood geërgerd hebben aan sommige verplichte sociale beleidsmaatregelen van de EU met betrekking tot LGBTQ kwesties en immigratie en zelfs sommige ervan hebben verworpen. En terwijl sommige EU-landen, zoals Duitsland en Frankrijk, economisch sterk zijn, zijn andere, zoals Spanje, Italië, Portugal en Griekenland economisch noodlijdend en oefenen op de sterkere landen druk uit om dure subsidies te verlenen.
Maar waar er sterke krachten bezig zijn een unie uit elkaar te trekken, ontstaan er vaak sterke tegenkrachten om die krachten teniet te doen. Europa ondervindt nu dergelijke krachten.
VERANDERENDE WAARNEMINGEN
Veel invloedrijke Europeanen, met name de Duitse Angela Merkel, dachten dat het Russische expansionisme in bedwang kon worden gehouden of op zijn minst worden afgezwakt door een commercieel engagement van het land. Ze hadden zelfs een woord voor dit beleid: ‘Ostpolitik’. Europa vond het dus niet erg om sterk afhankelijk te worden van Russisch gas en aardolie. Die opvatting is veel minder wijdverbreid geworden sinds de Russische inval in Oekraïne. De Wall Street Journal berichtte: “De inval in Oekraïne heeft West-Europa geschokt en doen inzien dat de afhankelijkheid van Russische leveringen het kwetsbaar heeft gemaakt voor chantage door Vladimir Poetin” (“A Question for President Biden on Oil and Gas”, 14 maart 2022). Voor veel Europeanen lijkt de heer Poetin zijn controle over de energievoorziening van de EU ’als wapen in te zetten’ en een groot deel van de verwachte olie- en gasleveringen voor Europa in gijzeling te houden terwijl hij een Europese staat binnenvalt.
Onlangs heeft Duitsland zijn beleid van tientallen jaren teruggedraaid en zich verbonden tot een substantiële heropbouw van zijn leger als reactie op de Russische invasie in Oekraïne. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz schokte een groot deel van Europa met de snelheid waarmee hij dit besluit nam. CNN meldde: “Duitsland heeft aangekondigd dat het 35 F-35A gevechtsvliegtuigen van Amerikaanse makelij zal kopen, de eerste grote wapenaankoop die publiekelijk wordt bevestigd sinds kanselier Olaf Scholz heeft toegezegd de defensie uitgaven van zijn land te verhogen in het kielzog van de Russische invasie in Oekraïne” (“Germany will buy US-made F-35 fighter jets as it ramps up military spending after Russia’s Ukraine invasion”, 15 maart 2022). De F-35A is Amerika’s meest geavanceerde stealth straaljager en kan kernwapens vervoeren.
Andere landen in Europa zijn ook aan het heroverwegen. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) heeft nieuwe lidstaten toegelaten die ooit deel uitmaakten van het Warschaupact en grotendeels onder controle stonden van de oude Sovjet-Unie. Andere nieuwe NAVO-leden maakten vroeger deel uit van de Sovjet-Unie maar werden onafhankelijk toen de Sovjet-Unie en het Warschaupact in 1991 werden ontbonden. Veel van deze voormalige Warschaupact-landen en voormalige Sovjetrepublieken sloten zich bij de NAVO aan om hun veiligheid en politieke onafhankelijkheid te bewaren. Het gaat om Tsjechië, Hongarije en Polen (1999); Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Slowakije en Slovenië (2004); Albanië en Kroatië (2009); Montenegro (2017); en Noord-Macedonië (2020). Oekraïne heeft ook belangstelling getoond om toe te treden.
HISTORISCHE ACHTERGROND
De vroegere landen van het Warschaupact zijn bijzonder nerveus dat de Russische president Vladimir Poetin misschien terugverlangt naar de slechte oude tijd van de Russische militaire en politieke overheersing. Om de acties en reacties van de Europeanen te begrijpen, is het nodig de historische achtergrond van het Warschaupact in herinnering te brengen.
Vandaag de dag zien Russen en Oost-Europeanen het tijdperk van het Warschaupact heel anders. De geopolitieke manoeuvres van het Europa van na de Tweede Wereldoorlog zijn complex, maar om de huidige gebeurtenissen in Oost Europa te begrijpen is het nuttig om een basisoverzicht te hebben van die periode, het Warschaupact, en enkele van de belangrijkste gebeurtenissen die tot de vorming ervan hebben geleid.
- Conferentie van Jalta
In februari 1945 was de nederlaag van Duitsland in de Tweede Wereldoorlog in zicht. De Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, de Britse premier Winston Churchill en de Sovjet Premier Jozef Stalin – ‘de Grote Drie’ – kwamen bijeen in de stad Jalta op de Krim om te onderhandelen over de reorganisatie van het naoorlogse Duitsland en Europa. Wat de landen betreft die de Sovjets tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden bezet overtuigde Stalin Roosevelt en Churchill ervan dat de Sovjets in de bezette landen vrije verkiezingen zouden toestaan die zouden beantwoorden aan de wil van het volk. Dat was een belofte die hij nooit voornemens is geweest te houden.
- De val van nazi-Duitsland
De geallieerden in de Tweede Wereldoorlog werden geleid door ‘de Grote Drie’ – de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Unie – maar de coalitie omvatte ook strijdkrachten uit Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, het Vrije Franse Verzet, en anderen. In 1945 dwongen de geallieerde legers de Duitse troepen terug uit Noord Afrika, Italië, Frankrijk en andere fronten in het westen, terwijl de Sovjettroepen Duitsland binnendrongen vanuit het oosten. Terwijl Hitlers leger in Duitsland begon in te storten, rukten geallieerde troepen vanuit het oosten en het westen om het hardst op om zoveel mogelijk grondgebied in te nemen voor naoorlogse bezetting en onderhandelingen. Duitsland gaf zich onvoorwaardelijk over bij Generaal Dwight D. Eisenhowers hoofdkwartier in Reims, Frankrijk, in de vroege ochtend van 7 mei 1945. De volgende dag werd een aanvullend document ondertekend voor de Sovjets in Berlijn.
- ‘IJzeren Gordijn’ gaat neer
Het zogenaamde ‘IJzeren Gordijn’ was een fysieke barrière die door de communistische regeringen van de Sovjet-Unie en Oost Europa werd opgeworpen om hun volkeren af te sluiten van de democratieën van West-Europa. Het bestond uit over meer dan 7.000 km uitgestrekte hekken, mijnenvelden, wachttorens, controleposten en muren (waaronder de Berlijnse Muur). Een ongeoorloofde poging om die barrière over te steken kon dodelijk zijn voor Oost-Europeanen.
- Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
Na het einde van de Tweede Wereldoorlog waren er verschillende veiligheidscrises die de regeringen van West-Europa verontrustten ten aanzien van de politieke en militaire expansie van de Sovjet-Unie. De blokkade van Berlijn, een door de Sovjet-Unie gesteunde communistische staatsgreep in Tsjecho-Slowakije en andere gebeurtenissen deden de bezorgdheid over Sovjet agressie en expansionisme in Europa toenemen. Het Noord-Atlantisch Verdrag werd ondertekend in 1949. Het doel ervan wordt samengevat door het Historische Bureau van de NAVO:
In deze overeenkomst kwamen de Verenigde Staten, Canada, België, Denemarken, Frankrijk, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Portugal en het Verenigd Koninkrijk overeen om een aanval op één te beschouwen als een aanval op allen.... De collectieve verdedigingsafspraken in de NAVO dienden om heel West-Europa onder de Amerikaanse ‘nucleaire paraplu’ te plaatsen. In de jaren vijftig kwam een van de eerste militaire doctrines van de NAVO naar voren in de vorm van ‘massale vergelding’, of het idee dat als welk lid dan ook werd aangevallen, de Verenigde Staten zouden reageren met een grootschalige nucleaire aanval. De dreiging van deze vorm van reactie moest dienen als afschrikking tegen Sovjetagressie op het continent. Hoewel de NAVO werd geformeerd als reactie op de vereisten van de zich ontwikkelende Koude Oorlog, is zij ook na het einde van dat conflict blijven bestaan, waarbij het lidmaatschap zelfs werd uitgebreid met enkele voormalige Sovjetstaten. Het blijft het grootste militaire bondgenootschap in vredestijd ter wereld (“North Atlantic Treaty Organization (NATO), 1949”, Office of the Historian, History.State.gov).
- Europese Unie
De naoorlogse stabiliteit die de NAVO en de Amerikaanse nucleaire paraplu boden, stelde de economieën van Europa in staat te bloeien en gezamenlijke handelsovereenkomsten te sluiten. Al in de jaren 1950 pleitten Winston Churchill, Dwight D. Eisenhower en anderen voor de vorming van een ‘Verenigde Staten van Europa’. Dat werd tijdens hun leven niet gerealiseerd, maar in 1993 werd het burgerschap van de Europese Unie vastgelegd in het Verdrag van Maastricht. De EU bestaat momenteel uit 27 lidstaten, waaronder enkele voormalige Sovjetrepublieken en landen van het Warschaupact. Het Verenigd Koninkrijk verliet de EU op 31 januari 2020.
- Het Warschau Pact
Na de nederlaag van Duitsland bezette het Sovjetleger het grootste deel van Oost- en Midden-Europa. Sommige staten werden opgenomen in de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken, waaronder Oekraïne, Letland, Estland, Litouwen, Oost-Polen, Wit-Rusland, Moldavië en Kaliningrad. Andere werden opgenomen in een door de Sovjet-Unie gedomineerd bondgenootschap, het Warschaupact genoemd: Albanië, Bulgarije, Tsjechoslowakije, Oost-Duitsland, Hongarije, Polen, Roemenië en de Sovjet-Unie.
Het Warschaupact voorzag de Sovjets van een tegenmacht voor de NAVO en voerde de systematische politieke en militaire overheersing van Rusland in over de deelnemende landen onder een verenigd militair commando. Rond zijn grenzen had de Sovjet-Unie andere satellietstaten, zoals Mongolië en Afghanistan, waarover zij de overheersing handhaafde of sympathiserende socialistische regeringen toeliet.
Liberalisering van het communistische bewind was niet toegestaan. Toen Hongarije in 1956 probeerde het Warschaupact te verlaten, drongen Sovjettanks en -troepen binnen en sloegen de opstand neer. In 1968 werd de liberalisering van Tsjecho-Slowakije door Alexander Dubcek – de ‘Praagse Lente’ – verpletterd door een invasie van ongeveer 250.000 strijdkrachten uit de andere landen van het Warschaupact.
Tegen 1989 heerste er veel ontevredenheid onder de volkeren van de landen van het Warschaupact en andere landen van het Sovjetblok. Tegen de tijd dat de Sovjet-Unie in december 1991 ineenstortte, hadden de landen van het Warschaupact al verklaard dat het Pact datzelfde jaar was beëindigd.
- ‘Koude Oorlog’
Dit was een periode van militaire en politieke concurrentie tussen de liberale democratieën van het Westen, militair gesteund door de NAVO, en de totalitaire socialistische Sovjet-Unie en het Warschaupact. Tijdens deze periode voorkwam de Mutual Assured Destruction doctrine over nucleaire oorlog – ‘MAD’ – grootschalige militaire conflicten. De decennia van de Koude Oorlog waren gevaarlijke tijden en er waren momenten zoals de Cubaanse Raketcrisis die bijna uitmondde in een volledige nucleaire uitwisseling. Men is het er algemeen over eens dat de Koude Oorlog, althans tijdelijk, eindigde met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de ontbinding van het Warschaupact.
- De Sovjet-Unie brokkelt af
De Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (U.S.S.R.) begon in 1922 en werd voorgesteld als een federale unie van verschillende kleinere staten. In werkelijkheid waren de economie en de regering van de Sovjet-Unie een sterk gecontroleerde en gecentraliseerde communistische eenpartijstaat, gedomineerd door Rusland. Toen Michail Gorbatsjov in 1985 secretaris-generaal van de Communistische Partij werd, begon de Sovjet-Unie aan een periode van hervormingen en herstructurering van de kwakkelende Sovjeteconomie, perestrojka genoemd. Later introduceerde hij glasnost, wat openheid betekent en wat meer persvrijheid en grotere politieke vrijheden mogelijk maakte – en dus meer kritiek op de regering – en het onvermijdelijke gevolg was meer contact met de vrijere samenlevingen van de westerse wereld. Een reeks van spiraalsgewijs oplopende gebeurtenissen leidde tot de formele ontbinding van de USSR op 21 december 1991.
EEN NIEUWE EUROPESE ORDE?
Oekraïne heeft belangstelling getoond om in navolging van sommige andere voormalige Sovjetrepublieken toe te treden tot de NAVO, om de banden met de liberale democratieën van het Westen te versterken en voor de veiligheid met het oog op eventuele toekomstige ambities van Rusland. De NAVO-landen hebben echter, zich bewust van de gevoeligheid van de positie van Oekraïne, tot dusver geweigerd het land toe te laten.
De EU-landen, in het bijzonder Duitsland, hebben tot voor kort gepleit voor een economische integratie met Rusland, met als reden dat dit de kans op een gewapend conflict zou verkleinen. Zij zagen Rusland meer als een economische partner dan als een militaire en politieke tegenstander. Maar na sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog onder Sovjetheerschappij te hebben gestaan, hebben de Oost-Europese naties die lid zijn van de EU of de NAVO hier een andere kijk op.
Nu, met de invasie van Oekraïne voelen alle EU-landen – niet alleen veel van de voormalige Warschaupactlanden – zich ongemakkelijk over de Russische beer. Zij vrezen dat Rusland zal proberen zijn vroegere rijk te herstellen door overwicht, destabilisatie of regelrecht militair geweld. De Associated Press berichtte vanuit Belgrado, Servië:
Sommige Europese landen die de wrede oorlog van Rusland in Oekraïne volgen, vrezen dat zij de volgende kunnen zijn. Westerse functionarissen zeggen dat de landen die geen lid van de NAVO of de Europese Unie zijn, en dus alleen en onbeschermd, het meest kwetsbaar zouden kunnen zijn – waaronder Oekraïnes buurland Moldavië en Ruslands buurland Georgië, die beide vroeger deel uitmaakten van de Sovjet-Unie – samen met de Balkanstaten Bosnië en Kosovo.
Maar analisten waarschuwen dat zelfs NAVO-leden, zoals Estland, Letland en Litouwen op de drempel van Rusland, evenals Montenegro, gevaar zouden kunnen lopen, hetzij door een directe militaire interventie van Moskou, hetzij door pogingen tot politieke destabilisatie.... Maar de regering Biden is zich terdege bewust van de grote bezorgdheid in Oost- en Centraal-Europa dat de oorlog in Oekraïne slechts een voorbode kan zijn van bredere aanvallen op voormalige leden van het Warschaupact in een poging om Moskous regionale dominantie te herstellen. Josep Borrell, hoofd van het buitenlands beleid van de EU, heeft gezegd dat “Rusland niet zal stoppen in Oekraïne” (“After Ukraine, Europe wonders who's next Russian target”, AP News, 10 maart 2022, nadruk toegevoegd).
Volgens het NAVO-verdrag wordt een aanval op één NAVO-lid beschouwd als een aanval op hen allemaal. Een aanval van Rusland op een van de Baltische staten die vroeger deel uitmaakten van het Oostblok, zoals Letland of Estland, zou dus noodzakelijkerwijs uitmonden in een veel grotere confrontatie tussen Rusland en de rest van de NAVO – in het bijzonder met de Verenigde Staten, die de grootste bijdrage in de strijd zou hebben te leveren . De EU-functionarissen begrijpen dat zij serieuze maatregelen moeten nemen voor hun veiligheid, en zij moeten snel handelen.
ONBEDOELDE GEVOLGEN
“Wie het Rimland beheerst, beheerst Eurazië, wie Eurazië beheerst, beheerst het lot van de wereld” (Nicholas Spykman, The Geography of the Peace, p. 44). Het “Rimland” is de halvemaan van naties die het Euraziatische continent omringen. Deze theorie heeft in de vorige eeuw prominente aanhangers gehad. Ziet Rusland zijn potentiële grootheid in deze context?
Vladimir Poetin hoopt met zijn invasie in Oekraïne de Russische dominantie in Oost Europa te herbevestigen, de NAVO te verdelen en te voorkomen dat voormalige landen van het Warschaupact, waaronder Oekraïne, tot het bondgenootschap toetreden. Het onbedoelde gevolg is echter dat de eenheid en vastberadenheid van de EU-landen is versterkt, en dat kan veel verder gaan dan militaire en politieke aangelegenheden.
De gepensioneerde paus Benedictus XVI, een invloedrijk en productief schrijver, heeft een aparte kijk op Europa. Kort voordat hij paus werd, werd een verzameling van zijn toespraken en verhandelingen gepubliceerd in een boek: Europe: Today and Tomorrow. Daarin vraagt hij: “Europa – wat is dat precies?” En hij antwoordt: “Europa is geen continent dat netjes in geografische termen beschouwd kan worden: het is eerder een cultureel en historisch concept” (p. 11). Vervolgens legt hij uit dat het idee zelf van Europa voortkomt uit zijn geestelijke wortels in het rooms-katholicisme en de oosterse orthodoxie.
Benedictus gelooft, net als pausen voor hem, dat Europa niet zozeer een geografische plaats is, maar een idee. En historisch gezien heeft dat idee de identiteit van Europa bepaald. Benedictus wijst erop dat de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe kerken de pre-politieke ethiek hebben geleverd die voorafging aan de vorming van de staten van Europa en waaruit de idee zelf van Europa is ontstaan. In zijn ogen betekent geen kerk, geen Europa. Hij en vele anderen vinden dat de EU tot christelijke staat moet worden uitgeroepen.
Net als vorige pausen ziet Benedictus XVI dat het continent Europa zich niet alleen uitstrekt tot aan de westgrens van Rusland, maar helemaal tot aan het Oeralgebergte, die een noord-zuid scheidslijn vormt diep in Rusland. Russen ten westen van de Oeral identificeren zich al heel lang evenzeer met Europa als met Azië. Is het mogelijk dat Vladimir Poetin, door te proberen Europa te verdelen, ook probeert de verdeling van Rusland te voorkomen?
Als voormalig KGB agent herinnert de heer Poetin zich ongetwijfeld het politieke effect dat de negen bezoeken van paus Johannes Paulus II aan Polen hadden op de landen van het Warschaupact. In 2019 werd een conferentie gehouden ter herdenking van de veertigste verjaardag van zijn eerste bezoek. Op die conferentie “herinnerde dr. Jarosław Szarek [hen aan] de gedenkwaardige woorden van de paus over de twee longen van Europa, het Oosten en het Westen”, woorden die nog jaren nagalmden. Hij zei ook dat ‘Johannes Paulus II de kwesties van onze identiteit en ons erfgoed aan de orde stelde, sprak over onze traditie, cultuur en geschiedenis. Het is hier in Gniezno datwe zijn woorden hoorden over de geestelijke eenheid van Europa, woorden die de val van het IJzeren Gordijn beïnvloedden’” (“40th anniversary of the first pilgrimage of Pope John Paul II to Poland’, Institute of National Remembrance, IPN.gov.pl, 31 mei 2019, nadruk toegevoegd).
In de ogen van velen in de EU moet er een sterke kerk zijn, wil er een sterk, verenigd Europa zijn. Hoe sterker de aanwezigheid van de kerk, zo menen zij, hoe eensgezinder de EU-landen zullen zijn. In de afgelopen decennia hebben de rooms-katholieke en de oosters-orthodoxe kerk nauwer met elkaar gecommuniceerd. Een religieuze heropleving – een religieuze ‘great reset’ in Europa – zou beide kerken en de volkeren die zij vertegenwoordigen politiek dichter bij elkaar kunnen brengen. Ziet de heer Poetin iets aankomen in Europa dat de V.S. niet ziet?
Een onbedoeld gevolg van de sancties tegen Rusland is het groeiend bondgenootschap tussen Rusland en China. Gedurende de hele vorige eeuw waren de Sovjet-Unie en de Volksrepubliek China vaak met elkaar in conflict. Maar door de economische sancties van de westerse landen is Rusland steeds meer aangewezen op de hulp van China. Of het nu bedoeld of onbedoeld is, het bondgenootschap tussen deze twee grootmachten verdiept zich en er is een herschikking van de wereldmachten aan de gang die een grote scheiding tussen Oost en West teweegbrengt. Misschien is dit wel het streven van de heer Poetin en dus helemaal niet onbedoeld.
Bovendien kan een onbedoeld gevolg van de Amerikaanse sancties tegen Rusland de verzwakking – of de vervanging – van de dollar als internationale reservevaluta zijn. China promoot zijn yuan al als alternatief, en niemand weet wat de uiteindelijke impact van digitale valuta’s zal zijn. Zal een nieuwe Europese macht het vacuüm van een van dollars ontdane wereld gaan opvullen? Het is duidelijk dat China en Rusland dat zelf wel graag zouden willen.
TOEKOMSTIGE GESCHIEDENIS UIT DE BIJBEL
De Wereld van Morgen wijst er al lang op dat de Bijbelse profetie ons een bondgenootschap van tien naties in Europa aankondigt dat zal opkomen als een dominante wereldmacht, vooral op het gebied van handel en financiën. De tien zouden tien individuele naties kunnen zijn of tien groepen van naties die hun macht geven aan één grote alleenheerser, die ook zal worden gesteund door een grote religieuze instelling. Zou een onbedoeld gevolg van Ruslands invasie in Oekraïne de versterking kunnen betekenen van een Europese gemeenschappelijke identiteit en een Europese Great Reset? Vraag voor het antwoord een gratis exemplaar aan van het boekje Het beest van Openbaring: mythe, metafoor of spoedig komende realiteit?, of lees het online op wereldvanmorgen.nl.