Dit artikel is de vertaling van het Engelstalige artikel “Deflation!” van Dexter B. Wakefield, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van september-oktober 2015.
De financiële wereld staat op zijn kop! Kunt u zich een wereld voorstellen waar banken u rente willen laten betalen op uw spaartegoeden, en u betalen als u een lening afsluit? Terwijl de meeste mensen zich zorgen maken over ‘hyperinflatie’, ervaart men in Europa een nieuwe trend – ‘deflatie’ – die zelfs een effect heeft op de Verenigde Staten. Wat betekent dit voor u en uw toekomst?
Onlangs hebben in Spanje, Portugal en andere delen van Europa banken daadwerkelijk rente betaald aan wie geld leent – in plaats van aan wie geld inlegt! Dit fenomeen heet negatieve rente, en hoewel het een beetje gecompliceerd is, moet u weten hoe het werkt!
Negatieve rente kan op verscheidene manieren voorkomen. In Europa hebben sommige landen en bedrijven obligaties uitgegeven waarvoor minder wordt terugbetaald dan door deze was geleend, wat resulteert in een negatieve opbrengst voor de investeerder.
Begin 2015 berichtte The Washington Post : “in Europa’s goede, nieuwe deflatoire wereld … Frankrijk, Finland, België, Denemarken, Nederland en Duitsland worden allemaal betaald door investeerders – dat wil zeggen dat opbrengsten van obligaties negatief zijn – voor leningen tot vier, en soms tot zes jaar. Zwitserland wordt zelfs betaald voor leningen van tien jaar. Dit is nooit ergens eerder gebeurd. Het zijn echter niet alleen maar overheden die mensen betalen voor het voorrecht leningen te verstrekken. Ook bedrijven. Of tenminste een daarvan: Nestlé. Zijn schuld van €500 miljoen die in oktober 2016 moet worden afgelost werd de eerste bedrijfsobligatie van een jaar of langer met een negatieve opbrengst … Waarom zou u ooit Nestlé betalen, of wie dan ook wat dat aangaat, om geld van u te lenen? Welnu, omdat er niet genoeg inflatie is en niet genoeg obligaties zijn. Dit wordt begrijpelijker als u kijkt naar de munt waarin Nestlé leent: de euro. Momenteel dalen de prijzen in de eurozone met 0,6 procent, dus is een euro morgen meer waard dan vandaag. En dat betekent dat geld uitlenen voor niets of zelfs negatieve bedragen zinvol kan zijn. Omdat de euro’s die u terugbetaald krijgt meer waard zullen zijn dan de euro’s waarmee u nu betaalt. Dus kunt u geld verliezen, maar nog altijd geld verdienen, zolang de waarde ervan omhooggaat” (Matt O’Brien, “This is crazy: Nestlé is getting paid to borrow money” [Dit is te gek: Nestlé krijgt betaald om geld te lenen], WashingtonPost.com, 4 februari 2015).
De Bijbel zegt: “… wie leent, wordt slaaf van de uitlener” (Spreuken 22:7, vetgedrukt door ons), maar negatieve rente klinkt als het omgekeerde! In feite zijn negatieve rentetarieven een symptoom van een veel groter economisch probleem waarmee economen en regeringen worstelen om te begrijpen en het hoofd te bieden. Het is een probleem dat uit de hand kan lopen en nationale economieën kan verpletteren die de afgelopen jaren zijn overladen met overheidsschuld. De wijsheid van Gods woord verandert niet, en precies zoals de spreuk zegt kan de lener inderdaad de slaaf worden van de uitlener!
Waarom een lener betalen om een lening af te sluiten?
Waarom zou iemand die geld uitleent iemand betalen om de lening te accepteren? Het antwoord is deflatie. Deflatie is het tegenovergestelde van inflatie, en voor het grootste deel van de afgelopen eeuw hebben de wereldeconomie ën alleen met inflatie te maken gehad. Inflatie vindt plaats wanneer de waarde van het geld vermindert en de prijzen van de diverse goederen en diensten stijgen. Voor een dollar, peso of euro kan men in deze situatie steeds minder kopen omdat inflatie de koopkracht van het geld vermindert.
Maar met deflatie neemt de waarde van het geld toe en dalen de prijzen van de dingen. U kunt steeds meer kopen voor uw geld. Dat mag dan goed lijken, maar in de praktijk kan het leiden tot een “deflatoire spiraal” en ernstige economische achteruitgang. De Grote Depressie van de jaren 1930 werd gekenmerkt door deflatie. Kan mogelijke deflatie negatieve implicaties hebben voor de Amerikaanse economie, in het bijzonder gezien de massale schulden die de V.S. het laatste decennium heeft opgebouwd? Het is de moeite waard dit nader te bekijken.
In deflatoire tijden loont het investeerders om contanten aan te houden of in hoge kwaliteitsobligaties te beleggen. De reden is dat de contanten mettertijd steeds meer waard zullen worden of de schuld zal moeten worden terugbetaald in dollars, peso’s of euro’s die meer waard zijn dan die die werden geleend. Met inflatie verliezen de uitleners meestal omdat de waarde van de hoofdsom van de lening vermindert, maar met deflatie maken uitleners meestal winst – ten koste van de leners. In een deflatoire economie zullen uitleners vaak bereid zijn een negatieve rente te accepteren, omdat de waardevermeerdering van het geld hun nog altijd hun rendement op de investering geeft. Negatieve rentetarieven zijn vaak een symptoom van deflatoire verwachtingen.
De financiële website Investopedia verklaart: “Gedurende deflatoire perioden potten mensen en bedrijven hun geld op in plaats van het uit te geven en te investeren. Het resultaat is een ineenstorting van de totale vraag die leidt tot nog grotere prijsdalingen, een vertraging of stilstand in reële productie en output, en een toename van werkloosheid” (artikel “Negative Interest Rate Policy” [Negatieve Rente Beleid”). Dit is een deflatoire spiraal en het kan moeilijk zijn voor een regering die te keren. De deflatie en de economische krimp kunnen elkaar versterken en de recessie of zelfs depressie verdiepen.
Regeringen proberen vaak deflatie te bestrijden met lagere rentetarieven. “Een soepel of verruimend monetair beleid wordt gewoonlijk aangewend om zo’n economische stagnatie aan te pakken. Als de deflatoire krachten echter maar sterk genoeg zijn, kan het eenvoudig reduceren van de rentetarieven tot nul door de centrale bank niet toereikend zijn om het lenen en uitlenen te stimuleren. Een negatief rentetarief betekent dat de centrale bank en wellicht particuliere banken negatieve rente zullen berekenen: in plaats van rente op ingelegde gelden te ontvangen, moeten inleggers regelmatig betalen om hun geld bij de bank te houden. Dit is bedoeld om banken ertoe aan te zetten gemakkelijker geld uit te lenen en bedrijven en individuen te investeren, lenen en geld uit te geven in plaats van een vergoeding te betalen om het veilig te stellen” (ibid.).
Maar deze benadering kan beperkte economische effectiviteit hebben en een nul of negatief rentetarief kan slecht een beperkte bijdrage leveren om de vraag te stimuleren. Deflatoire spiralen zijn soms moeilijk onder controle te krijgen, en bijgevolg zijn regeringen erg bang voor deflatie. De meeste hebben liever een lage inflatie (misschien zo’n 2 procent), omdat zij die beter beheersbaar vinden.
Op zijn website verklaart de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, zijn inflatiepolitiek: “Waarom mikt de Federal Reserve onder normale omstandigheden op 2 procent inflatie? De Federal Open Market Committee (FOMC) is van oordeel dat inflatie ter grootte van 2 procent … op de langere duur het meest consistent is met het mandaat van de Federal Reserve voor prijsstabiliteit en maximale werkgelegenheid. Een hogere inflatie zou in de loop van de tijd het vermogen van het publiek om accurate langere termijn economische en financiële beslissingen te nemen verminderen. Anderzijds zou een lagere inflatie worden geassocieerd met een verhoogde waarschijnlijkheid in deflatie te vervallen, wat betekent dat de prijzen en misschien lonen gemiddeld omlaag gaan – een fenomeen dat wordt geassocieerd met zeer zwakke economische omstandigheden. Een minimaal geringe mate van inflatie maakt het minder waarschijnlijk dat de economie in een schadelijke deflatie zal terechtkomen als de economische omstandigheden afzwakken. De FOMC hanteert een monetair beleid om een inflatiepercentage van 2 procent over de middellange termijn te bevorderen en handhaven” (“Why does the Federal Reserve aim for 2 percent inflation over time?” [Waarom mikt de Federal Reserve onder normale omstandigheden op 2 procent inflatie?], Federalreserve.gov, 26 januari, 2015).
Maar hoe succesvol is de Fed geweest met het implementeren van dit inflatiebeleid? Niet erg! The Wall Street Journal bericht: “De gewenste mate van inflatie door de Federal Reserve schoot in februari voor de 34e maand op rij tekort in de door de centrale bank beoogde 2 procent. De prijsindex voor particuliere consumptieuitgaven was slechts 0,3 procent hoger dan een jaar eerder, zei de Commerce Department [Ministerie van Handel]… De laatste stand boven de 1 procent was in november” (Jeffrey Sparshott, “U.S. Inflation Undershoots the Fed’s 2 Percent Target for the 34th Straight Month” [Inflatie in de V.S. voor de 34e maand op rij onder de door de Fed tot doel gestelde 2 procent”], Blogs.WSJ.com, 30 maart, 2015).
Waarom het reële rentetarief telt, niet het nominale tarief
Om negatieve rentetarieven te begrijpen is het belangrijk te weten wat het verschil is tussen ‘nominale’ en ‘reële’ rentetarieven. Het nominale rentetarief is het specifieke percentage rentetarief dat is overeengekomen voor betaling. Eenvoudig gezegd: een 30-jarige Amerikaanse Staatsobligatie kan een nominaal (contractueel) rentetarief hebben dat op 3 procent van de obligatie is vastgesteld. Dit tarief wordt betaald tot zijn vervaldag, op welk moment het hele hoofdbedrag aan de obligatiehouder wordt terugbetaald.
Het reële rentetarief van dezelfde obligatie is wat ingewikkelder en kan afwijken van het nominale tarief dat op de obligatie staat vermeld. Het reële rentetarief – opbrengst of rendement – wordt gewoonlijk gezien als het rendement dat de investeerder ontvangt nadat het nominale tarief is aangepast aan de inflatie. Als u bijvoorbeeld een obligatie van 3 procent heeft tijdens 2 procent inflatie, is uw reële opbrengst slechts 1 procent. Dat is omdat de rente die u krijgt betaald 2 procent minder waard is door de inflatie.
Reëel rentetarief = Nominaal rentetarief minus inflatie.
Dus inflatie reduceert de reële (werkelijke) opbrengstwaarde. Maar wat gebeurt er met het rendement wanneer er sprake van deflatie is? Het reële (werkelijke) rendement zal toenemen. Deflatie is negatieve inflatie, dus …
Reëel rentetarief = Nominaal rentetarief plus deflatie.
Dus, als een obligatie een negatief rendement heeft van minus 1 procent en de deflatie is 3 procent, is de reële opbrengstwaarde een positieve 2 procent voor de investeerder. Als u wilt kunt u geld verdienen door gewoon contanten aan te houden! En in deflatoire tijden doen mensen dat dan ook vaak – maar het brengt de economie verder in de depressie.
Negatieve rentetarieven in Europa
Sommige EU-landen zijn onbekend financieel territorium binnengestruikeld als gevolg van deflatie en rentetarieven van minder dan nul procent. The Wall Street Journal bericht over de situatie in sommige Europese landen: “Duikelende rentetarieven in Europa hebben sommige banken in een merkwaardige positie gebracht: zij zijn geld schuldig op leningen aan leners … Minstens één Spaanse bank, Bankinter SA, de op zes na grootste leenbank in marktwaarde, betaalt sommige klanten rente op hypotheken door dat bedrag af te trekken van de hoofdsom die de lener schuldig is” (“Tumbling Interest Rates in Europe Leave Some Banks Owing Money on Loans to Borrowers” [Duikelende rentetarieven in Europa oorzaak dat sommige banken leners geld verschuldigd zijn], WSJ.com, 13 april, 2015).
Dit mag gek klinken, maar zo werkt deflatie!
En het kan nog gekker! In Portugal worden bankleningen uitgegeven die aan een index hangen, zoals ze in de V.S. en andere landen vaak doen. Toen de index onder nul kwam, werd de hieraan gekoppelde rente voor veel leners negatief en waren de banken hun leners rente verschuldigd!
The Wall Street Journal bericht: “Banken hebben de rentetarieven op veel leningen vastgesteld als een klein percentage boven of onder een graadmeter [Eng. benchmark] zoals de Euribor. Toen de tarieven daalden, soms onder nul, stonden sommige banken voor de schijnbare tegenstrijdigheid dat zij rente moesten betalen aan degenen die geld van hen hadden geleend … Portugals centrale bank heeft onlangs bepaald dat banken rente moeten betalen op bestaande leningen als de Euribor plus enige bijkomende spread [verschil met de actuele Euribor rente] onder nul komen. De centrale bank zei echter dat uitleners vrij zijn om in toekomstige contracten voorzorgsmaatregelen te nemen. Meer dan 90 procent van de 2,3 miljoen hypotheken in Portugal hebben variabele tarieven gekoppeld aan de Euribor” (ibid.).
Zijn de banken de slaaf geworden van hun Portugese leners? Nauwelijks. De negatieve rente helpt, maar het inkomen van de leners is aan deflatie onderhevig, en zij betalen een getalsmatig vast leningbedrag af met peso’s die meer waard zijn dan die die werden geleend. Geen goede deal. Bij deflatie kunnen de vaste schulden een lener vernietigen.
Negatieve rentetarieven in de V.S.
Sommige opbrengsten van Amerikaanse Treasury Inflation-Protected Securities (TIPS) [tegen inflatie beschermde obligaties] zijn al sinds 2011 op negatief territorium. En dat heeft betrekking op nominale rendementen. En veel Amerikaanse staatsobligaties hebben al jarenlang negatieve reële rendementen. Consumenten merken dat ook. Als uw geldmarktrekening 0,2 procent opbrengt wanneer er een inflatie van 2 procent is, geeft dat per saldo een negatieve reële opbrengst van minus 1,8 procent. Hoewel de V.S. momenteel geen deflatie kent, zijn negatieve reële rendementen nu al heel gewoon in Amerika.
Deflatie kan een ramp worden!
Inflatie en deflatie raken de mensen heel verschillend. In de jaren ʼ70 en ʼ80 van de vorige eeuw was er veel inflatie in de Amerikaanse economie. Mensen die onroerend goed bezaten zagen de waarden van de bezittingen sterk toenemen terwijl de bedragen van de leningen op de bezittingen hetzelfde bleven. De leners profiteerden terwijl de uitleners verloren. Maar met deflatie is de situatie andersom. De vaste schuldbedragen moeten worden afbetaald met geld dat in waarde stijgt, waardoor het gewicht van de schuld steeds blijft groeien. Bij deflatie kan schuld de leners verpletteren zoals gebeurde in de Grote Depressie van de jaren 1930. Als er deflatiezorgen zijn, neigen bedrijven en huishoudens ertoe hun schulden af te lossen – [in het Engels] deleveraging genoemd – zoals de laatste jaren in de V.S. en sommige EU-landen op grote schaal is gebeurd.
In de vroege jaren 1930 daalde de deflatie onder de 10 procent, wat betekende dat het effect van individuele, zakelijke en overheidsschuld op de leners ondraaglijk zwaar werd. De werkloosheid steeg in de V.S. naar een ontstellende 25 procent en was in andere landen nog hoger. Er was veel leed. Iedereen die een beetje geld had, potte het op, en daarom was er steeds minder in circulatie. De situatie leek onhanteerbaar. Maar de Tweede Wereldoorlog zorgde in sommige economieën weer voor volledige werkgelegenheid, en toen de oorlog voorbij was, herstelden veel economieën zich en gaven in de jaren 1950 goede groei te zien.
In de huidige tijd heeft Griekenland zijn overheidsschuld sterk zien toenemen, en toen het land eindelijk geen kredietwaardigheid meer bezat, beleefde de Griekse economie een deflatie van ruim 2 procent. Kan dat ook andere westerse landen overkomen?
Deflatie en de Amerikaanse schuld: dreigend gevaar?
Zoals eerder gezegd heeft de Amerikaanse Federal Reserve zich een jaarlijks inflatiepercentage van 2 procent ten doel gesteld, maar is er niet in geslaagd dat te bereiken. Het is begonnen met een monetair beleid dat Quantitative Easing [Kwantitatieve geldverruiming] wordt genoemd waarmee de economie werd overspoeld met biljoenen dollars. Normaliter zou dit een snel stijgende inflatie hebben teweeggebracht, maar tot verbazing van de meeste analisten bleef de inflatie zeer laag. Zorgen dat de Amerikaanse economie in deflatie raakt worden wijd en zijd geuit. Maar er moet worden opgemerkt dat sommige analisten voor de toekomst nog steeds inflatie voorzien. Niemand die het zeker weet.
In de laatste jaren is de totale overheidsschuld van de V.S. enorm gestegen. Ze bedraagt nu meer dan 18 biljoen dollar en met geen eind in zicht van de groei ervan. Dat totaalcijfer laat zien wat er uitstaat aan schuld aan buitenlandse en binnenlandse obligaties en is bijna 100 procent van het bruto nationaal product van het land. Het is ongeveer vijf keer de jaarlijkse belastinginkomsten van de overheid.
Het Amerikaanse ministerie van Financiën geeft schuldbrieven uit met een variëteit aan termijnen: met korte termijn, met middellange termijn en met lange termijn. Obligaties met lange termijn kunnen looptijden hebben van verscheidene decennia in de toekomst. Omdat de rentetarieven historisch laag zijn, bestaat de neiging van kortere naar langere looptijden te switchen.Wat zal er gebeuren met de Amerikaanse schuldenlast in een deflatoire omgeving? Het gewicht van die schuld zal toenemen en het reële rentetarief zal sterk stijgen. Dat kan een overweldigende last voor de Amerikaanse schatkist en de Amerikaanse belastingbetaler worden.
De Bijbelse profetieën vertellen ons de toekomstige geschiedenis van deze hedendaagse wereld en de rol die belangrijke landen van onze tijd zullen spelen naarmate deze profetieën over het einde van dit tijdperk zich voltrekken. De Wereld van Morgen voorspelt al lange tijd de opkomst van een grote Europese economische mogendheid die in die dagen de wereldeconomie zal overheersen. De Wereld van Morgen voorspelt echter niet de specifieke loop die de V.S. en andere wereldeconomieën zullen nemen – noch de timing – en dit artikel poogt geen investeringsadvies te geven. Maar onze lezers moeten zich bewust zijn van de hedendaagse zeer ongebruikelijke omstandigheden van de wereldeconomie en hoe die in sommige landen worden beïnvloed door het dubbele fenomeen van deflatie en negatieve rente. Zoals de plotselinge crashes van 1929 en 2007 hebben aangetoond kan de economie snel veranderen!
De Bijbel zegt: “… wie leent, wordt slaaf van de uitlener” (Spreuken 22:7). Kan een volk dat “slaaf van de zonde” is (Johannes 8:34) terechtkomen in een vorm van fysieke slavernij? Zal deflatie een verpletterende schuldenlast voor de V.S. voortbrengen? Kunnen de V.S. ooit de 18 biljoen dollar schuld terugbetalen, vooral in een deflatoire omgeving? De tijd zal het leren, maar iets waarvan we zeker kunnen zijn is dat uiteindelijk de geldschieters erop zullen staan te worden terugbetaald!