Dit artikel is de vertaling van het Engelstalige artikel “The Remarkable Rise of the West” (in de serie Turning Points in World History) door Douglas S. Winnail, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van mei-juni 2017.
Waarom hebben de westerse naties de wereld de laatste vijfhonderd jaar gedomineerd, terwijl zij eeuwenlang achterbleven bij de grote beschavingen in India, China en de moslimwereld? Waarom waren een paar kleine landen aan de westkant van het grote Eurazische continent in staat hun cultuur over de hele wereld te verspreiden terwijl andere culturen dat niet deden? Waarom heeft een groep vermetele zeevaarders uit West-Europa – Columbus in 1492, Vasco de Gama in 1499, Ferdinand Magellan in de jaren 1520 en anderen – het tijdperk van de ontdekking gelanceerd met wereldomvattende reizen in kleine schepen, in plaats van mannen zoals de grote Chinese admiraal Zheng He, die bijna een eeuw eerder duizenden kilometers over de Indische Oceaan zeilde met reusachtige schepen vol kostbaarheden?
Vragen zoals deze hebben geleerden eeuwenlang voor raadsels geplaatst. Echter, de opzettelijke verwijdering van cursussen in scholen en universiteiten in de westerse beschaving en het onvermogen om de rol van religie of Bijbelse profetie te bespreken, hebben de belangrijkste elementen in de opmerkelijke opkomst van het westen verduisterd. Als gevolg hiervan zijn velen tegenwoordig grotendeels onwetend over een van de meest dramatische keerpunten in de geschiedenis van de wereld – een transformatie van wereldwijde proporties die door sommigen het wonder van het westen wordt genoemd.
Wat leidde tot de opkomst van de westerse beschaving? Hoe is het gebeurd en wat onthult deze cruciale gebeurtenis over Gods hand in de geschiedenis?
Zoeken naar een oorzaak
Talrijke geleerden hebben ideeën geopperd om de opmerkelijke opkomst van het westen te verklaren. In zijn boek Historians Debate the Rise of the West [Historici debatteren over de opkomst van het westen], stelt Jonathan Daly veel van hun theorieën te boek. Sommigen geloven bijvoorbeeld dat geografie en klimaat in het voordeel van Europa waren. De verwerving en gebruik van navigatie-instrumenten en het maken van geavanceerde schepen, evenals de ontwikkeling van krachtiger wapens droegen hier in belangrijke mate aan bij. Andere geleerden hebben erop gewezen dat meer efficiënte economische systemen en productiemethoden en de groei van wereldwijde handelsnetwerken het westen hebben geholpen. Anderen haalden het respect voor wet en privé eigendom aan, de vrije uitwisseling van ideeën die vernieuwing aanmoedigde, en concurrentie die de groei van wetenschap, technologie en kapitalisme bevorderde.
In tegenstelling tot de denkwijze in het oosten, die het verleden verheerlijkte en de bestaande situatie en harmonie in het heden probeerde te handhaven, richtte het westen zich op vooruitgang en door te leren de krachten van de natuur te benutten voor de verbetering van de mensheid, en voor winst (Louis Rougier, The Genius of the West [Het genie van het westen], pp. 89-91).
Alles bij elkaar genomen, “veranderde [deze en andere factoren die in Europa werkzaam waren] het evenwicht van de wereld binnen een verbazingwekkend korte tijdsperiode ... De omvang van de Europese culturele prestaties in de zestiende en zeventiende eeuw ... wekt een gevoel van verwondering en verbazing op” (William H. McNeill, The Rise of the West:A History of the Human Community [De Opkomst van het westen: Een Geschiedenis van de menselijke Gemeenschap], pp. 574, 598). Maar zoals historicus Christopher Dawson heeft aangegeven, “lijkt geen van deze oorzaken voldoende om de omvang van de Europese prestatie te verklaren” (Religion and the Rise of Western Culture [Religie en de opkomst van de westerse cultuur], p.15).
De belangrijke rol van religie in Europa
Dawson merkt ook op dat de Britse historicus Lord Acton ooit opmerkte: “Religie is de sleutel van geschiedenis.” Hoewel de moderne seculaire geleerden geneigd zijn de invloed van religie in de geschiedenis af te wijzen, hebben Bijbelse principes een cruciale rol gespeeld in de opkomst van het westen. Max Weber, een prominente Duitse socioloog, “benadrukte een samenstel van historische kenmerken die hij uniek vond voor Europa.” in het bijzonder de “radicale verandering in religieuze opvatting – van katholicisme tot protestantisme.” Zulke factoren “plaatsten het westen in de voorhoede van de moderne wereld in materieel opzicht” (Historians Debate the Rise of the West , pp. 8-9).
Onze serie over de protestantse Reformatie – waarvan u het tweede deel op deze website kunt vinden ̶ beschrijft tot in detail deze enorme verandering in het religieuze landschap van Europa, evenals de vele afvallige doctrines, leringen en praktijken die het Europese christendom besmetten. Echter, begraven tussen de vervormingen van de Christus’ leringen, bleven er enkele Bijbelse waarden en principes over die op krachtige wijze hun stempel op de Europese cultuur zetten. Jonathan Daly tekende aan dat sommige geleerden, zoals dr. David Landes, de aanwezigheid van dergelijke Bijbelse principes voor het doordringen van de Europese beschaving met waardering voor hard werken, wijdverbreide geletterdheid (voor zowel mannen als vrouwen), spaarzaamheid, ijver en andere morele waarden, toeschrijven aan de aanwezigheid van dergelijke Bijbelse principes.
Rodney Stark, een professor in sociologie en vergelijkende religie, schrijft dat de moderne wetenschap “veel te huiverig is om de positieve effecten te erkennen” die zo’n religieuze invloed op de cultuur van het westen had. Hij legt verder uit dat wetenschap, zoals we die kennen, in Europa bloeide in plaats van elders “omdat de Europeanen in God geloofden als de Intelligente Ontwerper van een rationeel universum” dat werkte volgens wetten die kunnen worden ontdekt en praktisch benut kunnen worden (How the West Won [Hoe het westen won], pp. 5, 13, 315-317). Daarentegen werkt het universum in de islam niet volgens wetten, maar volgens de wil van Allah – wat niet bevorderlijk was voor de ontwikkeling van de wetenschap – en daardoor werden veel nieuwe ontwikkelingen in de islamitische wereld aangestuurd door joodse en christelijke sekten. Terwijl de Chinezen de drukpers, mechanische klokken en het buskruit ontwikkelden, exploiteerden zij nooit het potentieel van deze uitvindingen omdat ze de stabiliteit van hun samenleving dreigden te verstoren. Islamitische kaliefen verboden mechanisch drukken om religieuze redenen (ibid., pp. 12-13, 33-45).
Maar zelfs deze inzichten zijn niet voldoende om de opkomst van het westen te verklaren.
Het toneel in gereedheid brengen voor profetische vervulling
Boven alles werd de opkomst van Europa door de God van de Hemel mogelijk gemaakt, die de vervulling van oude profetieën in de loop van de geschiedenis aan het uitwerken is (Jesaja 46:8-11).
De Bijbel laat zien dat God koningen verwijdert en koningen aanstelt en dat Hij bepaalt wanneer en hoe lang koningen regeren of naties groot zijn (Daniël 2:21; Job 12:23). Het is geen toeval dat de opkomst van het westen plaatsvond precies op het moment dat Aziatische samenlevingen zich in zichzelf keerden en “plotseling immobiel werden ... [Z]ij sneden zichzelf af van een veranderende buitenwereld net toen de Europese expansie begon” (Geoffrey Barraclough, Turning Points in World History [Keerpunten in wereldgeschiedenis], p. 24). Zodra het Westen in de zestiende eeuw begon op te komen, “leek het dat niets het nog kon tegenhouden” (Historians Debate the Rise of the West , p. 23). Maar waarom kwam één beschaving op en verdwenen de anderen – bijna gelijktijdig?
Vandaag de dag begrijpen weinigen dat veel naties van het westen Israëlieten zijn – nakomelingen van Abraham, Izak en Jakob – die naar Noordwest-Europa en vervolgens naar andere delen van de wereld migreerden. In Genesis 12:2-3 lezen we dat vanwege Abrahams gehoorzaamheid, God aan Abraham en zijn nakomelingen beloofde: “Ik zal u tot een groot volk maken, u zegenen en uw naam groot maken; en u zult tot een zegen zijn. Ik zal zegenen wie u zegenen, en wie u vervloekt, zal Ik vervloeken; en in u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden.” God gaf Zijn wetten aan de oude Israëlieten, zodat ze een voorbeeld en een zegen voor de volkeren van de wereld konden zijn (Deuteronomium 4:1-10). Hoewel zij veel van die wetten en concepten verwierpen naargelang de eeuwen verstreken, overleefden sommige van die wetten, concepten en ideeën en werden een deel van de basis van de westerse beschaving die de wereld de laatste vijfhonderd jaar heeft getransformeerd. De indrukwekkende opkomst van het westen – één van de belangrijkste keerpunten in de geschiedenis van de wereld – illustreert de nauwkeurigheid van deze profetieën en de kracht van deze goddelijk geïnspireerde ideeën.
In toekomstige artikelen in deze serie zullen we zien hoe meer van deze profetieën zijn vervuld.