Dit artikel is de vertaling van het Engelstalige artikel "Artificial Intelligence: Promise or Peril?" van Wallace G. Smith, verschenen in het Tomorrow's World magazine van mei-juni 2015.

Zal de wetenschap een manier vinden om menselijke intelligentie met behulp van mechanische middelen buiten de mens om te creëren en zelfs te overtreffen, leidend tot steeds meer welvaart en vrije tijd? Of zal de wetenschappelijke vooruitgang snel leiden tot de ondergang van de mens?

Toen God Adam en Eva maakte, de eerste twee mensen, maakte Hij hen met een groot potentieel. Anders dan alle andere schepsels in de wereld, maakte Hij alleen mensen naar Zijn eigen beeld (Genesis 1:26-27), en Hij schonk hun verbazingwekkende talenten, vermogens, intelligentie en creativiteit.

Helaas besloten Adam en Eva in de Hof van Eden in opstand te komen tegen hun Schepper. Zij besloten van de verboden boom der kennis van goed en kwaad te eten. Daarmee besloten zij zelf te willen beslissen wat juist is en wat verkeerd is.

Sindsdien is iedere mens in hun voetsporen getreden en is de menselijke ervaring precies dat geworden: een mengeling van juist en verkeerd, van goed en kwaad. Met schijnbaar elke ontdekking of technologische innovatie hebben de mensen hun door God gegeven intelligentie gebruikt om die aan te wenden voor zowel goed als kwaad – om te helpen en om te schaden.

Deze paradox van de menselijke intelligentie geldt ook waar de mensheid ernaar streeft de intelligentie zelf te begrijpen. Nu de menselijke intelligentie zich toelegt op het scheppen van kunstmatige intelligentie (vaak eenvoudig afgekort als 'KI') op een van de meest geavanceerde en ambitieuze gebieden van onderzoek die de mensen ooit hebben aangepakt, wat kunnen we dan verwachten? Kunnen we vooruitzien naar millennia van vrede en welvaart onder de hoede van goedaardige en wijze superintelligente computers? Of gaan we door in het patroon van de laatste duizenden jaren, waarin we een slecht gebruik van de intelligentie weten te vinden dat elk goed gebruik evenaart? Misschien verrast het u te horen dat de Bijbel het antwoord op deze vraag openbaart!

Denkende machines

In de eerste helft van de 20e eeuw, toen de mensheid grote stappen maakte op het geheel nieuwe gebied van computerwetenschap, begonnen onderzoekers zich af te vragen of zij een machine met een mensachtige intelligentie konden maken – een mechanisch brein dat met het biologische intellectuele vermogen kon wedijveren of dat het zelfs kon overtreffen.
Het eerste werk was veelbelovend en al gauw konden computers schaken en dammen tegen menselijke tegenspelers. Maar het succes was kortstondig, omdat wetenschappers ontdekten dat voorbij het eenvoudige zich naar het patroon voegen, zoals in een spelletje als boter-kaas-en-eieren of schaak, de mysteries van de menselijke intelligentie en denkvermogen veel te ingewikkeld waren om rechtstreeks in een computerprogramma te kopiëren. De poging de menselijke intelligentie te dupliceren – om een computer de unieke menselijke geest die de mensheid onderscheidt van de dierenwereld te laten evenaren (Job 32:8) – blijkt veel ingewikkelder dan men zich aanvankelijk voorstelde.

Maar in de 21e eeuw is er een opleving op het gebied van de kunstmatige intelligentie, nu de onderzoekers zijn gestopt met pogingen om de menselijke intelligentie en haar aanpak van probleemoplossing als model te gebruiken voor de voortbrenging van kunstmatige intelligentie. In plaats daarvan benutten zij de kracht van gegevensverwerking (data processing) en statistische waarschijnlijkheden. Het resultaat is de schepping van machines die niet alleen enorme hoeveelheden gegevens opnemen, maar die ook van de gegevens leren, en in de bits van informatie onderlinge verbindingen leggen door patronen en relaties van oorzaak en gevolg te vinden.

Het gevolg is dat, hoewel machines nog niet de eigenlijk menselijke denkprocessen kopiëren, zij wel – geheel op hun eigen manier – 'intelligente' resultaten voortbrengen. Dit heeft tot zo'n breed scala aan technische en commerciële vooruitgang geleid dat kunstmatige intelligentie (KI), als u in de ontwikkelde wereld leeft, waarschijnlijk niet een of ander abstract idee is dat ver van u afstaat. Als u uw e-mail leest of het navigatiesysteem in uw auto gebruikt of de filter in uw koelkast vervangt – en op nog veel meer andere manieren – is KI waarschijnlijk nu reeds een deel van uw dagelijks leven!

Kunstmatige intelligentie: bijna onontkoombaar

Bedenk dat wanneer u uw e-mail checkt, uw inbox (postvak in) waarschijnlijk wordt beschermd tegen de 70 procent e-mail dat 'spam' (junkmail waar we niet om hebben gevraagd) is door programma's van kunstmatige intelligentie die binnenkomende mail doorlopen om de junkmail eruit te sorteren.

Nog maar een paar jaar geleden was het onvoorstelbaar, maar als u een smartphone hebt, hebt u waarschijnlijk toegang tot een weer-app met een spraakinterface. Vraag "Wat voor weer wordt het morgen?" en Apple's Siri of Microsofts Cortana geeft u een verstaanbaar antwoord zoals "Het ziet er voor morgen niet zo mooi uit. De temperatuur daalt naar 8 graden en het gaat regenen".

Robots zijn niet langer alleen in sciencefictionfilms te zien; ze zijn in de woning. Het Amerikaanse bedrijf iRobot heeft al meer dan tien miljoen robots voor persoonlijk gebruik verkocht, inclusief de populaire "Roomba" die zeer elementaire gecomputeriseerde algoritmische intelligentie gebruikt om uw vloer te stofzuigen.

Als u in uw auto een GPS gebruikt, een boek hebt gekocht dat u is geadviseerd door bijvoorbeeld Amazon of Barnes & Noble, of een film hebt bekeken op aanraden van een website zoals Netflix of Hulu, hebt u gereageerd op kunstmatige intelligentie!

Levens redden en moorden oplossen

In januari 2011 maakten veel Amerikaanse televisiekijkers kennis met KI toen een IBM-computer, genaamd "Watson", meedeed met de populaire kennisspelshow Jeopardy! De computer versloeg twee tegenstanders die zich als de meest deskundige menselijke kampioenen van de show hadden onderscheiden. In weerwil van de overvloed aan menselijke kennis waartegen hij het moest opnemen, spreidde Watson een buitengewoon vermogen tentoon in het begrijpen en beantwoorden van vragen die in natuurlijke menselijke taal werden gesteld en overtrof daarmee wat de meeste kijkers ooit van een computer hadden gezien.

Watsons scheppers hadden echter hogere verwachtingen van de technologie. De KI die de spelshow won wordt nu in ziekenhuizen gebruikt om het aantal geslaagde patiëntendiagnoses te vergroten. In 2013 meldde het tijdschrift Forbes dat verpleegkundigen die Watson als hulpmiddel gebruiken nu in 90 procent van de tijd het advies van het KI-programma overnemen.

En Watson is niet de enige op het gebied van levensreddende kunstmatige intelligentie. Onderzoekers van de Stanford Universiteit hebben een KI-systeem ontwikkeld dat binnen uren na een premature geboorte het risico op levensbedreigende complicaties bij het kind kan vaststellen. Aan de universiteit van Tokio zijn onderzoekers KI-systemen aan het ontwikkelen die in de lichaamsbewegingen van zwemmers subtiele aanwijzingen kunnen identificeren om strandwachten te waarschuwen wanneer in een grote menigte zelfs maar één zwemmer dreigt te verdrinken.

KI-systemen worden ook gebruikt om moorden op te lossen. In Nederland heeft een KI-systeem dat Bonaparte heet een dertien jaar oude moord opgelost door met behulp van DNA-materiaal en familierelaties de moordenaar te achterhalen, die later de misdaad bekende.

Zo worden we in toenemende mate omgeven door systemen van kunstmatige intelligentie die op steeds grotere gebieden van ons leven invloed hebben en achter de schermen voor ons – en over ons – beslissingen nemen.

Kan KI worden gecontroleerd?

De groeiende rol van KI baart veel mensen zorgen. Douglas Heaven stelde in een artikel in de New Scientist de vraag: "Het gevaar is dat wij ophouden vragen te stellen. Kunnen we er zo aan gewend raken dat beslissingen voor ons worden genomen dat we het niet langer opmerken? Er staat steeds meer op het spel nu intelligente machines beginnen ondoorgrondelijke beslissingen te nemen over hypotheekverzoeken, medische diagnoses en zelfs of u schuldig bent aan een misdaad" (Not like us: Artificial minds we can't understand, August 2013).

Onderzoekers beginnen deze vragen steeds meer te stellen op grond van het besef dat moderne kunstmatige intelligentie, in tegenstelling tot menselijke intelligentie, berust op het verwerken en vergelijken van enorme hoeveelheden gegevens in een omvang die geen mens ooit kan opnemen. Stel, als dus een KI-systeem een onschuldige persoon ten onrechte als de pleger van een misdaad aanwijst, bezitten mensen dan ooit een greintje van het vermogen om de fout te vinden in de kunstmatige 'redenering' van het systeem? In een wereld waarin kunstmatige intelligentie wordt gebruikt om steeds ingewikkelder beslissingen te nemen, is dit een belangrijke vraag. Het wordt inderdaad een zaak van leven of dood – potentieel op wereldschaal.

Kunstmatige intelligentie wordt bijvoorbeeld in toenemende mate beschouwd als een noodzakelijk ingrediënt bij oorlogvoering. Veel oorlogsschepen hebben al een Phalanx CIWS (afkorting voor: Close-In Weapon System) dat – automatisch, gebaseerd op programma's van kunstmatige intelligentie – bedreigende doelen, zoals vijandelijke drones of raketten, zowel identificeert als aanvalt. Zo worden ook onbemande vliegtuigen geprogrammeerd met het vermogen autonoom beslissingen te nemen, steeds meer los van de betrokkenheid van een menselijke controleur.

Sommigen geloven dat robotwapensystemen, met zichzelf controlerende kunstmatige intelligentie – geprogrammeerd om automatisch vijandelijke strijders te doden zonder eerst toestemming van een mens te vragen – daadwerkelijk levens zullen redden door menselijke soldaten van de frontlijnen weg te halen en met grotere nauwkeurigheid dan van mensen te opereren. Een voormalig lid van de Israëlische Defensiemacht beweert: "Als het doel van de internationale humanitaire wet is om het aantal niet-militaire slachtoffers in oorlogstijd te verminderen, dan zijn robots als scherpschutters meer dan geschikt, het zou een morele plicht zijn … Robots op het slagveld zou een nog grotere vooruitgang zijn voor het internationale humanitaire recht" (Erik Schechter, The Wall Street Journal, 10 juli, 2014).

En The Economist stelde voor: "Gegeven de neiging tot menselijke fouten in zulke omstandigheden, zouden mechanische soldaten zulke acties wellicht beter uitvoeren dan officieren van vlees en bloed. De dag van het menselijke leger - of liever het robottenleger, kan dan ook spoedig op komst zijn" (No command, and control, 25 november 2010).

Een 'KI Apocalyps'?
Nog weer anderen zien meer zorgen dan beloften. De internationale organisatie "Campaign to Stop Killer Robots" [vert: Campagne om moordenaar robots te stoppen] – een naam die enkele jaren geleden nog komisch en lachwekkend zou hebben geklonken – richt zich sinds begin 2013 op pogingen dodelijke autonome wapensystemen uit te bannen voordat ze algemeen geaccepteerd en gebruikt worden. De organisatie verklaart op haar website: "Machines de macht geven te beslissen wie op het slagveld leeft of sterft is een onaanvaardbare toepassing van technologie. Menselijke controle over elke gevechtsrobot is essentieel om zowel humanitaire bescherming als effectieve wettige controle te garanderen."

Zelfs de bekende fysicus Stephen Hawking bemoeit zich met het debat. In december 2014 zei hij tegen een interviewer van de BBC: "De ontwikkeling van volledig kunstmatige intelligentie zou het einde van het menselijk geslacht kunnen betekenen. Het zou er zelfstandig vandoor kunnen gaan en met steeds toenemende snelheid zichzelf kunnen herontwerpen … Mensen, die door trage biologische evolutie worden beperkt, zouden er niet mee kunnen wedijveren en zouden worden vervangen" (2 december 2014).

De Global Challenges Foundation van de universiteit van Oxford beschouwde de dreiging als ernstig genoeg om kunstmatige intelligentie te melden in haar opzienbarende verslag van februari 2015: 12 Risks that Threaten Human Civilisation [vert: 12 risico's die de menselijke beschaving bedreigen]. De Foundation merkte op dat de opkomst van superintelligente KI-systemen de ineenstorting van de economie en de beschaving zou kunnen veroorzaken en zelfs de ondergang van de mensheid teweeg zou kunnen brengen.

Zal de mensheid in een nachtmerrieachtig scenario terechtkomen waarin onze soort wordt verdelgd en vervangen door superintelligente, mechanische scheppingen van ons eigen ontwerp? Zijn we tot vernietiging gedoemd door toedoen van oppermachtige robots?

Geprofeteerde vernietiging

Het korte antwoord volgens de Bijbel is: 'Nee!' – er komt geen apocalyps door kunstmatige intelligentie. Maar laten we ons niet vergissen. Als het gaat over het het einde van de wereld naderbij brengen is doodgewone menselijke intelligentie meer dan voldoende! De Bijbelse profetieën verklaren dat de mensheid zichzelf tot op de uiterste rand van zelfvernietiging zal brengen.

Jezus Christus maakte in zijn profetische leringen over onze toekomst heel duidelijk: "Want dan zal er een grote verdrukking zijn, zoals er niet geweest is vanaf het begin van de wereld, tot nu toe, en zoals er ook nooit meer zijn zal. En als die dagen niet ingekort werden, zou er geen vlees behouden worden …" [cursivering van ons] (Mattheüs 24:21-22). Met andere woorden, de mensheid zal zo gewelddadig worden in haar optreden, zo zelfzuchtig van bedoeling en zo misleid in haar ijdelheid dat wij op het punt zullen komen van volledige en totale kosmocide – de letterlijke vernietiging van al het leven op aarde! Alleen de komst van Jezus Christus als Koning der koningen en Heer der heren zal de kosmische zelfmoord van de mensheid voorkomen!

Nee, de Bijbel voorspelt geen oorlog van mens tegen machine – het soort sciencefiction -conflict dat populair is geworden door filmseries als de Terminator of de Matrix. In plaats daarvan zal de mensheid ernaar streven zichzelf te vernietigen omdat wereldmachten met geweld streven naar dominantie over elkaar en onafhankelijkheid van hun eigen Schepper Die onterecht van hen een levenswijze van liefde, vergeving en onbaatzuchtige zorgzaamheid voor anderen verlangt.

Van belang is echter dat de Bijbel in profetische taal wel de verschrikkelijke en verwoestende wapens beschrijft die de mensen tegen elkaar zullen inzetten. Het is gemakkelijk zich enkele van de oorlogsmachines van kunstmatige intelligentie die op dit moment worden ontwikkeld voor te stellen als behorend tot die verschrikkelijke wapens die in de toekomst zullen worden ingezet. Let bijvoorbeeld op de beschrijving van de apostel Johannes van een leger uit het oosten bestaande uit 200 miljoen, met inbegrip van fantastisch beschreven mysterieuze 'paarden' en 'ruiters' die 'vuur, rook en zwavel' spuwen (Openbaring 9:15-18). Eerder in het hoofdstuk is sprake van "… sprinkhanen …" die net "… als paarden … voor de oorlog gereedgemaakt zijn" met "… borstharnassen van ijzer, en het geluid van hun vleugels … als het geluid van wagens …". Zo klonk het de apostel Johannes in de oren toen hij getuige was van het visioen (vv. 7-9).

Johannes schreef wat hij in een visioen zag, zonder kennis van de taal of een eerste-eeuws referentiekader om de technologie, die hij van 20 eeuwen na hem vooruitzag, te beschrijven. Zijn dramatische beschrijvingen, met details van instrumenten van dood en vernietiging die oorlogvoerende legers tegen elkaar inzetten, roepen gemakkelijk de krachtige dodelijke systemen van kunstmatige intelligentie in gedachten die de mensheid bezig is te ontwikkelen nu we het einde van dit tijdperk naderen.

Nee, we kunnen KI niet precies plaatsen op de slagvelden van de eindtijd door Johannes' kleurrijke symbolen en beelden. Maar één waarheid van de geschiedenis is moeilijk te negeren. Steeds wanneer mensen wapens ontwikkelen, is het slechts een kwestie van tijd voordat ze worden gebruikt. Hoewel mensen werden ontworpen met verbazende intelligentie en creativiteit, gelijkend op die van hun Schepper, hebben zij de wijsheid en liefde van hun Schepper niet ontwikkeld. In plaats daarvan hebben zij besloten hun eigen weg te bedenken. Het kiezen van de boom van de kennis van goed en kwaad betekende dat zij voor zichzelf wilden vaststellen wat verkeerd en wat juist is, los van de leiding van een barmhartige en liefhebbende God.

Daarom heeft, terwijl de mensheid haar intelligentie in de loop van de generaties heeft toegepast om zich technologisch steeds sneller te ontwikkelen, het morele vermogen om wat we hebben geleerd en ontdekt toe te passen op een juiste en ethische manier daarmee geenszins gelijke tred gehouden. De groei in kennis en vermogen heeft niet alleen betekend de groei in capaciteit om goede doelen te bereiken, maar ook in capaciteit om kwade doelen te bereiken.

In 1965 nam ingenieur Gordon Moore de snelle toename in het tempo van transistor technologie waar, en vond uit wat bekend is geworden als ‘Moore’s wet” – zijn voorspelling dat de makers van de siliconenchip zo ongeveer iedere 18 tot 24 maanden het aantal transistors in een geïntegreerd circuit zouden verdubbelen. En inderdaad bevat een typische smartphone van zo’n € 200 méér computervermogen dan een multi-miljoen Apollo ruimteraket of Voyager ruimtesonde. Naarmate computervermogen goedkoper en groter is geworden, is kunstmatige intelligentie meer geavanceerd en capabel geworden.

Gered door Goddelijke Intelligentie

Duizenden jaren geleden zag God de mensheid samenwerken, allen in één en dezelfde taal, terwijl zij Zijn gebod zich te verspreiden en de gehele aarde te bevolken weerstonden. Toen God hen aan het werk zag, zei Hij over de opstandige mensheid: "… Zie, zij vormen één volk en hebben allen één taal. Dit is het begin van wat zij gaan doen, en nu zal niets van wat zij zich voornemen te doen, voor hen onmogelijk zijn" (Genesis 11:6). God voorzag dat de menselijke intelligentie, als die ongecontroleerd blijft, niets te groot en buiten haar bereik zou vinden – zelfs tot op het punt van haar eigen zelfvernietiging. Zij die betwijfelen dat de mensheid KI kan scheppen die zo effectief is om het leven op de planeet te vernietigen, zullen geen troost vinden in Gods verklaring.

Door de talen van de mensheid te verwarren vertraagde God de onvermijdelijke dag dat de menselijke vindingrijkheid en creativiteit het punt zouden bereiken dat de mensheid zichzelf en 'alle vlees' van het aardoppervlak zou wegvagen. Maar gelukkig zegt God ons heel duidelijk dat er een dag komt – na de ongehoord moeilijke tijden van de Grote Verdrukking en na de terugkeer van Jezus Christus als Koning der koningen – dat de menselijke intelligentie, vrij van Satan en van een door zonde verziekte maatschappij, zal worden gebruikt op de manier die God op het oog had. In een wereld die "vol [zal] zijn van de kennis van de HEERE, zoals het water de bodem van de zee bedekt" (Jesaja 11:9), zullen de mensen gedijen onder de leiding van Degene die hen ontworpen heeft, voor hen zorgt, en een opmerkelijke toekomst voor hen heeft gepland. Wanneer die dag komt, en wanneer de menselijke intelligentie kan worden gecombineerd, niet met de kunstmatige intelligentie van machines, maar met de goddelijke intelligentie van God Zelf, kunnen we slechts beginnen ons voor te stellen wat er dan zal worden bereikt. Moge God die dag bespoedigen!