Dit is de vertaling van het Engelstalige artikel “The EU After Brexit: Better Without the Euro?” door John Meakin, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van september 2021.

 

In het juli 2021-nummer van Tomorrow's World magazine werd in het artikel in de rubriek “London Calling” gekeken naar de vooruitzichten van het Verenigd Koninkrijk na haar 'Brexit' uit de Europese Unie. In dit artikel zullen we de andere kant van de zaak bekijken door ons af te vragen: hoe gaat het met de Europese Unie (EU) na de Brexit, en wat zijn haar vooruitzichten – vooral in het licht van Bijbelse profetie?

Op het moment dat dit geschreven wordt suggereert de aanblik dat de EU relatief stabiel is. Maar achter de krantenkoppen blijkt dat niet alles goed gaat. De schuldenlast in de eurozone steeg, net als in veel andere delen van de wereld, als gevolg van de strijd om de impact van COVID-19 te beperken. De overheidsschuld van de EU is dramatisch gestegen  ̶ van 84 procent van het BBP in 2019 zal deze naar verwachting eind 2021 meer dan 98 procent bedragen.

Misschien nog erger is dat de schulden van individuele lidstaten op de bankbalansen toenemen. Zo bedroeg bijvoorbeeld de bezittingen van Italiaanse banken bestaande uit staatsschuld in februari 124 procent van hun bruikbare reserves, waardoor ze uiterst kwetsbaar worden in geval van verdere onrust. Sommige financiële commentatoren waarschuwen dat de EU afstevent op een nieuwe financiële crisis. Het heeft allemaal te maken met de levensvatbaarheid van de euro, de eenheidsmunt die de kern vormt van het Europese project (zie “Europe Is Heading Toward a New Financial Crisis”, Bloomberg.com, 12 april 2021).

Brexit beëindigde 'steeds hechtere unie'

Brexit markeerde een keerpunt in de geschiedenis van de Europese Unie. Gedurende 60 jaar is de EU voortdurend in macht, reikwijdte en omvang gegroeid. Maar hoewel de EU meer lidstaten heeft gekregen, hebben deze staten aan macht en soevereiniteit ingeboet. Wat begon als een organisatie die bedoeld was om Duitsland in toom en onder controle te houden, is geëindigd als een organisatie die door Duitsland, het grootste lid ervan, gecontroleerd wordt. In één klap verbrijzelde de Brexit het basisprincipe van de EU van 'steeds hechtere unie'. Het zorgde voor schokgolven in de hele EU en voedde de behoefte aan zelfonderzoek en reflectie over de weg voorwaarts. De EU wordt gedwongen zichzelf te transformeren  ̶ of te sterven.

Gedurende haar hele geschiedenis is de EU geplaagd door ernstige problemen die afbreuk doen aan haar mate van doeltreffendheid en succes. Wat eerst gezien werd als een supranationale economische federatie, veranderde in de loop der jaren in een politiek gedreven superstaat. Het doel was om een soort 'Verenigde Staten van Europa' te worden om met de Verenigde Staten van Amerika te wedijveren. Wat onderweg verloren ging, was de visie van een van haar oprichters, Robert Schuman, die een veel hoger niveau van democratie voor ogen had in de wijze waarop de EU zou functioneren.

De interne ontevredenheid en spanningen zijn geleidelijk toegenomen naarmate de EU zich uitbreidde. Het is niet verwonderlijk dat deze factoren van invloed waren op de beslissing van het VK om de EU te verlaten. Elke discussie over de toekomst van de EU moet de gevolgen van globalisering, de uitbesteding van banen, een democratisch tekort in de manier waarop zij functioneert, externe immigratie naar de EU en interne beweging binnen de unie, corruptie, het falen in adequate controle van EU-uitgaven en een rigide bureaucratische 'Gallische' mentaliteit die alle EU-activiteiten overkoepelt, aan de orde stellen. Dat is een behoorlijke lijst.

Een verdeelde unie

Dit alles suggereert een unie die niet effectief is in het tegemoet komen aan de behoeften van haar bevolking  ̶ en geen vrede met zichzelf kent. Angela Merkel , de vertrekkende bondskanselier van Duitsland, bijvoorbeeld, heeft gedurende haar 16 jaar in functie meer invloed gehad dan wie ook op de ontwikkeling en vooruitgang van de EU. De prominente Duitse journalist Wolfgang Münchau hekelde Merkel en beweerde dat “de puinzooi die zij veroorzaakt heeft akelig duidelijk wordt. Ze laat een gespleten EU achter die niet alleen niet geleid wordt, maar nu misschien ook niet meer te leiden is” (“Angela's ashes: Merkel is leaving the EU in chaos”, SpectatorWorld.com, 1 juli 2021).

Twee van de diverse voorbeelden die Münchau’s artikel opsomt zijn Merkels 'spontane uitvoeringsbesluit' uit 2015 waardoor er een miljoen vluchtelingen uit het Midden-Oosten tot Europa toegelaten werden, en haar besluit na de financiële crisis van 2008 om de goedkeuring van voor de hele EU bestemde 'Eurobonds’ te blokkeren, die bedoeld waren om nationale schulden over de gehele multinationale EU tot gemeenschappelijke schulden te maken. Haar immigratiebesluit werd genomen zonder overleg met coalitiepartners of andere EU-lidstaten, en veroorzaakte enorme spanningen en onenigheid in de hele EU. Haar besluit om het voorstel voor Eurobonds te verwerpen, had heel goed kunnen leiden tot de ineenstorting van de hele eurozone, ware het niet dat Mario Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB) tussenbeide kwam. Münchau besluit zijn artikel met een klaagzang dat de EU sterk en eensgezind had kunnen worden, maar in plaats daarvan “zien we een gekkenhuis”  ̶ opschudding en verwarring.

De conferentie over de toekomst van Europa

Terwijl de EU haar uitdagende toekomst tegemoet treedt, heeft ze met veel meer te dealen dan het verlies van het VK, dat 15 procent van de economie van de EU, 20 procent van haar export en 12,5 procent van haar bevolking uitmaakte. In juni begon de EU met een één jaar lange reeks debatten en discussies die opgezet waren om “mensen uit elke hoek van Europa in staat te stellen hun ideeën te delen om de toekomst van Europa te helpen vorm te geven” (“Conference on the Future of Europe: Engaging with citizens to build a more resilient Europe”, Europese Commissie, 10 maart 2021). Dit programma, dat de Conferentie over de Toekomst van Europa genoemd wordt, heeft tot doel een beter functionerende Europese democratie tot stand te brengen.

Het doel is om burgers een grotere rol te geven bij het vormgeven van EU-beleid en -ambities. Een lijst met mogelijke thema's omvat de rol van de EU in de wereld, hoe democratische processen te versterken, en het verbeteren van de veerkracht van de unie met betrekking tot crises. De conferentie wil inclusief, open en transparant zijn. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen belooft: 'we zullen luisteren. En dan zullen we handelen’.

Of dit zal lukken valt nog te bezien. De taak om van 27 verschillende landen één samenhangende unie te creëren die effectief, door en door democratisch, eerlijk en welvarend is, is een gigantische onderneming. Sommigen zouden zeggen dat het onmogelijk is.

Een fatale tekortkoming onthuld

Dit brengt ons bij één onderwerp dat waarschijnlijk niet op de conferentie besproken zal worden, hoewel het de spreekwoordelijke 'olifant in de kamer' is en het probleem lijkt te zijn met het grootste potentieel waardoor het EU-project in zijn huidige vorm gedoemd is te mislukken: Europa's gedeelde munteenheid, de euro. Heeft Europa echt een gemeenschappelijke munt nodig, of zou het beter af zijn zonder?

Econoom Nickolai Hubble bespreekt in zijn boek How the Euro Dies met zeldzame helderheid wat hij beschouwt als de fatale tekortkoming van ’het misplaatste vertrouwen van de EU in een gedeelde munteenheid. Deze tekortkoming brengt gecentraliseerd monetair beleid met zich mee, een vaste wisselkoers voor alle lidstaten en het risico dat kapitaal snel massaal naar een als veiliger beschouwde valuta zal stromen als de zaken fout lopen. Hij legt uit dat deze drie factoren samen een onmogelijk dilemma teweegbrengen.

Waarom maakt het wat uit dat alle EU-landen, ondanks verschillende economieën, gedwongen worden dezelfde rente te delen? Omdat dit betekent dat lidstaten een belangrijke veiligheidsklep ontzegd wordt om hun eigen rentetarieven onder controle te houden, als en wanneer zich omstandigheden voordoen die een verandering vereisen. Dit is met name het geval wanneer één worstelend land zou kunnen profiteren van een lagere rente, terwijl een ander een hogere rente nodig heeft om speculatie, inflatie en buitensporige schulden terug te dringen. De behoeften van Noord-Europa zijn anders dan die van Zuid-Europa, die op hun beurt weer verschillen van de behoeften van Oost-Europa. De 'één maat past allen'-aanpak werkt in de praktijk gewoon niet en is de oorzaak van voortdurende spanningen en crises binnen de EU.

Dit is de reden waarom alle muntunies zoals de euro onvermijdelijk vastlopen. Politiek beleid komt in conflict met de economische realiteit, en uiteindelijk moet het eerste wijken in het zicht van kapitaalvlucht. Hubble drukt zijn conclusie bondig uit: “Monetaire unies falen niet vanwege de economie. Ze falen omdat de economie de politiek ertoe aanzet deze unies op te geven” (blz. 79). Het VK bijvoorbeeld leerde dat op hardhandige wijze toen het korte tijd deel uitmaakte van het wisselkoersmechanisme van de EU, en teneinde de controle te houden over zijn valuta en monetair besloot niet tot de euro toe te treden.

Volgens Hubble is dit de reden waarom de eurozone waarschijnlijk zal mislukken. Hij citeert Ralf Dahrendorf, voormalig directeur van de London School of Economics, die zegt wat vele anderen geloven: “De muntunie is een grote fout, een riskant, roekeloos en verkeerd doel dat Europa niet zal verenigen, maar verdelen” (Hubble, p. 30).

Vergelijkbaar schreef professor Francois Heisbourg, een voormalig voorzitter van het Internationaal Instituut voor Strategische Studies: “De droom heeft plaats gemaakt voor een nachtmerrie. We moeten de werkelijkheid onder ogen zien dat de EU nu zelf door de euro bedreigd wordt. De huidige inspanningen om haar te redden brengen de unie nog verder in gevaar” (Roger Bootle, The Trouble With EuropeT, 2015, p. 231).

Italië op de rand van…

Italië is de achtste economie ter wereld. Ze zit echter diep in de schulden en heeft geen hoop om die schulden af te lossen zolang ze binnen de eurozone blijft. Het is in wezen de ECB die haar in leven houdt, de ECB die de regels naar eigen inzicht interpreteert en kunstig slimme regelingen bedenkt om Italië overeind te houden. Maar dit kan niet oneindig doorgaan, en een fors aantal leningen aan Italië dient in 2021 afgelost te worden. De grote vraag is, hoe gaat Italië deze hachelijke situatie oplossen? Ambrose Evans Pritchard van The Telegraph schreef dat “Italië moet kiezen tussen de euro en zijn eigen economische voortbestaan” (11 mei 2016).

Roger Bootle, president van Capital Economics, is een van de bekendste economen van het VK en een veelgeprezen financieel columnist en schrijver. Hij schrijft dat “de euro vanaf het begin een ramp geweest is. Het laat de kwaliteit van de EU-besluitvorming op zijn slechtst zien, gedreven door nationale politiek, paardenhandel, overwegingen van nationaal prestige en kinderlijke visies van toekomstige Europese eenheid – met weinig oog voor de economische werkelijkheid. Een van de belangrijkste kwesties... is wat het voortbestaan of uiteenvallen van de euro zou betekenen voor de toekomstige groei van de EU. Kan het einde van de euro deel uitmaken van de redding van de EU? En zo niet, wat dan wel?' (The Trouble With Europe, pp. 168-169).

De herschikking van naties

Terwijl de 27 landen van de EU proberen greep te krijgen op wat neerkomt op een existentiële uitdaging, zou het verstandig zijn om te denken aan de Bijbelse context waarin ze functioneren. Bijbelse profetie heeft enkele krachtige dingen te zeggen over het Europese project.

Het boek Openbaring beschrijft een kortstondige macht die opkomt vlak voordat Jezus Christus terugkeert om over de landen van deze wereld te regeren. Deze wordt gekarakteriseerd als een constructie van tien landen met een sterke leider die samenwerkt met een grote religieuze figuur (Openbaring 17). Deze macht regeert voor een korte tijd en bestrijdt zelfs Christus bij Zijn terugkeer (vers 14).

Belangrijk is dat de geografische context van deze macht binnen het historische gebied van het Romeinse Rijk ligt, hoewel haar kortstondige spirituele en commerciële invloed zich veel verder uitstrekt vóór haar uiteindelijke ondergang (Openbaring 18:2-3, 9-11). De arena is Europa; Tomorrow’s World begrijpt uit de Bijbel dat er binnen Europa een macht van tien landen zal ontstaan die uiteindelijk zal proberen de wereld te domineren en te beheersen. De EU die we nu zien, is niet deze geprofeteerde entiteit, maar kan wel gezien worden als een voorloper ervan.

Deze situatie is fascinerend om te zien in een tijd waarin bestaande structuren ernstige tekenen van dreigende mislukking vertonen. Het lijkt hoogst onwaarschijnlijk dat de EU vrijwillig van de euro zal afstappen, maar de economie zal misschien toch bepalen dat het dat doen moet. Europa zou, zonder de verstikkende dwangbuis van de euro zoals die momenteel samengesteld is, kunnen bloeien als nooit tevoren. Dit is de moeite waard om in gedachten te houden als we kijken hoe Europa  ̶ en in het bijzonder Italië – zich door deze existentiële crises baant.

Als u meer wilt begrijpen over de boodschap van het boek Openbaring en hoe deze zich verhoudt tot gebeurtenissen in de wereld van vandaag, vraag dan ons gratis boekje Het beest van Openbaring: mythe, metafoor of spoedig aanbrekende realiteit? of lees het online op WereldvanMorgen.nl.